Melek Yatırımcılara Vergi Desteği

Literatürde melek yatırımcı olarak adlandırılan yatırımcı kesim 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 253’üncü maddesinin vermiş olduğu yetkiye istinaden çıkarılan Yönetmelikte, Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak ifade edilmektedir. Buna göre BKY kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişilerdir.

Melek yatırımcıların başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere finansman desteği sağlamaları için vergi desteği sağlanmıştır. 

Vergi Desteğinden Kimler Yararlanabilir?

Gelir vergisi kanununun geçici 82’nci maddesi uyarınca BKY’nin vergi desteğinden yararlanabilmesi için

• Tam mükellef gerçek kişi olması,
• BKY lisans sahibi olması

gerekmektedir.

BKY’lerin lisans sahibi olması için yüksek gelir veya servete sahip olması ya da tecrübeli yatırımcı olması gerekir:

Yüksek gelir veya servete sahip yatırımcı sayılabilmek için de;

• Lisans almadan önceki iki yıl için, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan gelir unsurlarının veya ücretli çalışanlar için yıllık ücretlerinin gayrisafi tutarları toplamı olarak ifade edilen yıllık gayrisafi gelirin en az 200.000 TL olması veya,
• Müracaat anında sahip oldukları her türlü menkul ve gayrimenkul varlıklarından oluşan kişisel servetin toplam değerinin en az 1.000.000 TL olması

gerekmektedir.

Tecrübeli yatırımcı sayılabilmek içinse;

• Banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak ya da banka ve finansal kuruluşların küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmanı, proje finansmanı veya kurumsal finansman birimlerinde veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dahil girişim sermayesi şirketlerinde müdür veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda en az iki yıl iş tecrübesine sahip olunası veya, Lisans alınmadan önce son beş yıl içinde en az iki yıl, yıllık cirosu en az 25.000.000 TL olan bir işletmede genel müdür yardımcısı veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda çalışılmış olması veya,
• BKY ağlarının birine lisans alınmadan önce en az bir yıl süreyle üyeliği bulunan ve müracaat sırasında son mali yıldaki net satışları 5.000.000 TL’nin altında olan ve halka açık olmayan bir veya daha fazla şirkette BKY olarak ortak olunması veya,
• Başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketleri desteklemek amacıyla kurulmuş olan yurt içi kuluçka merkezlerinde ya da teknoloji geliştirme merkezlerinde en az iki yıl tecrübesi bulunması ve bu merkezlerdeki başlangıç veya büyüme aşamasındaki bir veya daha fazla şirkete asgari 20.000 TL sermaye koyulması

gerekmektedir. 

Destekten Yararlanmanın Koşulları Nelerdir?

Melek yatırımcıların sağlayacağı finansman desteğinin başlangıç ve büyüme aşamasındaki şirketlere iştirak şeklinde olması ve bu iştirakin en az iki yıl sürmesi gerekmektedir.

BKY’ler, bireysel olarak en fazla yirmi farklı anonim şirkete yaptıkları yatırım için devlet desteği alabilmektedirler. Yönetmeliğin 4 numaralı ekinde belirtilen Ek 4’teki devlet desteği sağlanacak sektörlere ilişkin listedeki sektör veya faaliyetler dışındaki BKS yatırımları devlet desteğinden yararlandırılmamaktadır.

BKY’nin girişim şirketine koyduğu sermayenin indirimden yararlanabilmesi için BKY tarafından her bir girişim şirketinde iktisap edilen şirket hisselerinin bedeli emisyon primi dahil 20.000 TL’den az ve yıllık bazda 1.000.000 TL’den fazla olmaması gerekir. Ancak BKY tarafından farklı girişim şirketlerine yapılacak yatırımların toplamı bu tutarı aşabilmektedir.

BKY’lerin girişim şirketine koydukları sermayenin vergi desteğinden yararlanması için BKY’nin girişim şirketiyle veya girişimci ile mutabık kaldığı bir iş planını Hazine ve Maliye Bakanlığına sunması gerekir. BKY’lerin girişim şirketlerine koydukları sermayeyi hangi amaçla ve ne kadar sürede kullanacaklarını gösteren iş planlarını Yönetmeliğin 3 numaralı ekinde yer alan örneğe uygun olarak hazırlanmalıdır. 

BKY’ler girişim şirketinde hâkim ortak olamamak, doğrudan ya da dolaylı olarak, tek başına veya birlikte girişim şirketini kontrol edememektedirler. BKY’ler tek başlarına veya birlikte veya eşi ya da kendisinin veya eşinin altsoyu ve üstsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları ile birlikte doğrudan veya dolaylı olarak sermayeyi temsil eden payların ve payların temsil ettiği toplam oy hakkının %50’sinden fazlasına sahip olamamakta ve yönetim kurulu üyelerinin %50’sinden fazlasını atayamamaktadırlar. BKY’ler girişim şirketinin yönetim kurulunda temsil edilme hakkı sağlayan imtiyazlı paylara sahip olabilir.

Bireysel katılım yatırımcısı; eşinin, kendisinin veya eşinin altsoyu ve üstsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımlarının ya da idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan ya da nüfuzu altında bulunan kurumlara iştirak edememektedirler.

BKY’lerin girişim şirketi yönetimine katılımı resmi yönetim organına katılımla sınırlıdır. Bu katılım, genel kurul, yönetim kurulu yahut danışma kurulu veya komitesi vasıtasıyla gerçekleşir. BKY girişim şirketinde yönetim kurulu dışında idari görev alamamakta ve şirket personeli olarak çalışamamaktadır. BKY girişim şirketinden herhangi bir şekilde ücret ya da maaş alamamaktadır. 

Sağlanan Vergi Desteğinin Mahiyeti Nedir?

Melek yatırımcıları iktisap ettikleri tam mükellef anonim şirketlere ait iştirak hisselerinin alış bedellerinin %75’ini, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş kurumlara iştirak sağlayan bireysel katılım yatırımcıları için %100’ünü yıllık beyannamelerine konu kazanç ve iratlarından hisselerin iktisap edildiği dönemde indirebilirler.

Buna göre melek yatırımcının vergi desteğinden yararlanması, gelir vergisi beyanına tabi bir kazancının bulunmasına bağlıdır. Eğer melek yatırımcı beyana tabi, ücret, kira, kâr payı, ticari kazanç veya serbest meslek kazancına sahipse beyan edeceği bu kazançlarından söz konusu indirimi yaptıktan sonra kalan tutar üzerinden ödeyeceği vergiyi hesaplayacaktır. Ancak yıllık indirim tutarı 1.000.000 TL’yi aşamamaktadır. İlgili yıl kazancının bulunmaması veya yeterli olmaması halinde indirilemeyen kısım izleyen yıllarda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bu yıllar için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınabilecektir. 

Değerlendirme

Türkiye startupların finansman veya bilgi ve deneyim ihtiyacını gidermek için önemli bir vergi desteği sağlamaktadır. Ancak sağlanan desteğin boyutu konusunda istatistiki bilgilere maalesef ulaşılamamaktadır. Hazine ve Maliye Bakanlığı en son 2019 yılı birinci çeyreği ile ilgili verileri bir rapor olarak yayınlamış, bundan sonraki gelişmeleri kamuoyuna açıklamamıştır. 2019 yılında yayınlanan rapora göre yıllar itibariyle verilen lisans sayıları 2013 yılında 155, 2014 yılında 120, 2015 yılında 69, 2016 yılında 68, 2017 yılında 33, 2018 yılında 26 ve en son 2019 yılı ilk çeyreğinde 5 adet olmak üzere toplam 476 adettir. 31 Mart 2019 itibarıyla başarı ile sonuçlanan yatırım başvurusu sayısı 34, yatırım Tutarı 11.739.206,00 TL dir.

Öte yandan yine aynı rapora göre lisans sahibi olmaksızın yapılan yatırım tutarı 2019 yılı ilk çeyreği itibariyle toplam 33,6 milyon TL dir.

Bu veriler vergi desteğinin sadece gerçek kişilere sağlanmış olmasının yani kurumlar vergisi mükelleflerinin destekten yararlandırılmamış olmasının ve gerçek kişilerin sadece beyana tabi gelirlerinin indirimden yararlandırılıyor olmasının, stopaj yoluyla vergilendirilen gelirler için indirim imkanının olmamasının desteğin amacına ulaşmasını oldukça sınırlandırdığını ortaya koymaktadır.

Bakanlığın öncelikle ayrıntılı verileri yayınlaması, desteğin amacına ulaşıp ulaşamadığını netleştirmesi ve buna göre alınacak tedbirleri belirlemesi yararlı olacaktır. Ayrıca destek ile ilgili rakamlar da enflasyon ile aşınmış olup güncellenmesi gerekmektedir.